Zapraszamy 5 grudnia (poniedziałek) 2022 roku, godz. 17:00
do siedziby Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego (ul. Jezuicka 6/8, 00-281 Warszawa)
na wykład prof. Stanisława Suchodolskiego
GDZIE LEŻY MOGILN CIVITAS I KTO JEST AUTOREM STEMPLI
DENARA BOLESŁAWA CHROBREGO Z TAKĄ INSKRYPCJĄ?
Denar typu bawarskiego z dobrze czytelnymi inskrypcjami: BOLEZLAVS DVX i MOGILN CIVIIAS znany jest już od 1857 r. (ilustracja na dole strony). Początkowo uznawany był za monetę czeską księcia Bolesława II (967–999) lub Bolesława III (999-1002, 1003), następnie zaś za monetę polską Bolesława Chrobrego (992-1025). Obecnie znanych jest 6 egzemplarzy tych monet o bardzo zróżnicowanych masach – od 0,80 do 1,65 g. Wszystkie zostały wybite jedną parą stempli. Stemple te wykonał niemal poprawnie, aczkolwiek niezbyt wprawnie, jakiś rytownik zapewne miejscowego pochodzenia. Największy problem miał on ze skopiowaniem z dostarczonego mu wzoru napisu w kaplicy. Z tego też powodu, a często i złego stanu zachowania poszczególnych egzemplarzy, różni badacze bardzo odmiennie odczytywali ten napis (BO…, BOG, BONF, EOM/N, BOIVz).
Monety te pochodzą z co najmniej 6 znalezisk z terenu Pomorza, Mazowsza, Szwecji i Danii. Najstarszy zespół ukryty został w ziemi po 1018 r.
Przez kilkadziesiąt lat badacze z Niemiec, Czech i Polski żywo dyskutowali nie tylko na temat identyfikacji wymienionego w inskrypcji księcia Bolesława, ale również nad lokalizacją wspomnianego tam też Mogilna. Proponowano miejscowości leżące na Morawach, Łużycach i w Polsce.
Już V. Katz w 1937 r. ustalił, że stempel awersu naśladuje denary bawarskie króla Henryka II bite w Ratyzbonie w latach 1002- 1009. Z tego powodu w rachubę jako emitenci badanej monety nie mogą wchodzić Bolesławowie czescy, a jedynie Bolesław Chrobry. W konsekwencji Mogiln civitas może leżeć tylko w Polsce. Jako najbardziej prawdopodobne nasuwa się tu Mogilno na Kujawach, usytuowane w centrum państwa Bolesława Chrobrego, w pobliżu Kruszwicy i niedaleko Gniezna. Mogilno znane jest jako siedziba klasztoru benedyktyńskiego, który jednak powstał ok. 30-40 lat później. I dopiero wówczas pojawiły się w źródłach pisanych najstarsze wzmianki o Mogilnie. Podstawy do wniosku, że był tam wcześniej gród, dają jednak wyniki badań archeologicznych.
Nowy impuls do badań nad denarem Bolesława Chrobrego z inskrypcją MOGILN CIVITAS przyniosło ujawnienie kolejnego egzemplarza tego typu, ale wybitego inną parą stempli. Zostały one wykonane wcześniej przez innego, w pełni fachowego mincerza, najpewniej obcego pochodzenia. W kaplicy tego nowego egzemplarza czytamy wyraźnie: BONI. Autor sugeruje, że jest to skrót od imienia Bonifacius, które było imieniem zakonnym Brunona z Querfurtu. Bruno/Bonifacius był znanym biskupem misjonarzem (†1009), zaprzyjaźnionym z Bolesławem Chrobrym. W Polsce przebywał trzykrotnie w latach 1005-1009. W czasie jednego z tych pobytów mógł Bonifacius wraz z Bolesławem przebywać w Mogilnie z nieznanych nam powodów. Na prośbę polskiego władcy mógł na tę okoliczność zaprojektować specjalną monetę. Nosiła ona informacje o emitencie, miejscu wybicia i imieniu projektanta. Nazwa miejscowości pojawia się na polskich monetach tego czasu zupełnie wyjątkowo: tylko Gniezno i ostatnio ujawniony Poznań. Teraz dołączyło do nich Mogilno.
prof. Stanisław Suchodolski
WSTĘP WOLNY
Wykład organizuje Polskie Towarzystwo Numizmatyczne Oddział im. Karola Beyera w Warszawie
